जगातील सहाव्या सर्वाधिक शक्तीशाली भूकंपामुळे रशिया हादरुन गेला आहे. पहाटे 4 वाजू 54 मिनिटांनी रशियात भूकंपाचे जोरदार धक्के जाणवले आहेत. या भूकंपाची तिव्रता 8.8 रिश्टर स्केल एवढी होती. या शक्तिशाली भूकंपानंतर रशियाच्या समुद्रात त्सुनामीचा इशारा देण्यात आला आहे. 8.8 तीव्रतेचा भूकंप हा हिरोशिमासारख्या 14300 अणुबॉम्ब एकाच वेळी स्फोट होण्याच्या ऊर्जेइतका असतो. पण ही तुलना बरोबर आहे का? आणि हा भूकंप इतका धोकादायक का मानला जात आहे? वैज्ञानिक तथ्ये आणि संशोधनाच्या आधारे त्याचा किती परिणाम होईल हे आपण समजून घेऊया. रशिया आणि जपानसारखे देश या भूकंपाला का घाबरतात हे देखील आपण पाहू? भारतासारख्या सपाट प्रदेशांशी त्याचा
भूकंपाची तीव्रता रिश्टर स्केल किंवा मोमेंट मॅग्निट्यूड स्केल (Mw) वर मोजली जाते. हा एक लॉगरिथमिक स्केल आहे, म्हणजे प्रत्येक एका अंकाच्या वाढीसह, ऊर्जा 31.6 पट वाढते. उदाहरणार्थ, 8.8 तीव्रतेचा भूकंप 7.8 तीव्रतेच्या भूकंपापेक्षा 31.6 पट जास्त शक्तिशाली असतो आणि 6.8 तीव्रतेच्या भूकंपापेक्षा सुमारे 1000 पट जास्त शक्तिशाली असतो.
8.8 तीव्रतेचा भूकंप शक्तीशाली या श्रेणीत येतो. तो इतका शक्तिशाली असतो की तो इमारती, रस्ते आणि संपूर्ण शहरे उद्ध्वस्त करू शकतो. त्याची ऊर्जा जूलमध्ये मोजली जाते. शास्त्रज्ञांच्या मते, 8.8 तीव्रतेचा भूकंप अंदाजे 9 x 10^17 जूल ऊर्जा सोडतो. ही इतकी मोठी रक्कम आहे की ती समजून घेण्यासाठी आपण त्याची तुलना अणुबॉम्बच्या ऊर्जेशी करू शकतो.
अणुबॉम्बची ऊर्जा आणि तुलना
1945 मध्ये हिरोशिमावर टाकलेला अणुबॉम्ब (“लिटल बॉय”) 15 किलोटन टीएनटी इतका होता. याचा अर्थ असा की त्याने 6.3 x 10^13 ज्युल ऊर्जा सोडली. एक किलोटन टीएनटी 4.184x 10^12 ज्युलच्या समतुल्य आहे. आता, जर आपण 8.8 तीव्रतेच्या भूकंपाच्या (९ x १०^१७ ज्युल) ऊर्जेची तुलना हिरोशिमा बॉम्बच्या ऊर्जेशी केली तर आपल्याला कळेल की तो किती बॉम्बच्या समतुल्य आहे. रिसर्चगेटच्या अभ्यासानुसार, भूकंपाच्या वेळी सोडल्या जाणाऱ्या भूकंपीय ऊर्जेची टन टीएनटीशी तुलना, 8.8 तीव्रतेचा भूकंप 6.27 दशलक्ष टन टीएनटीच्या समतुल्य आहे, जो अंदाजे 10000 -140000 हिरोशिमा बॉम्बच्या श्रेणीत आहे. म्हणून, 9000 बॉम्बचा आकडा अंदाजे योग्य मानला जाऊ शकतो.
रशिया आणि जपानमध्ये भीती का ?
जपानच्या जवळ असलेल्या कामचटका द्वीपकल्पात अर्थात रशियात 8.8 तीव्रतेचा भूकंप झाला . हा भाग पॅसिफिक रिंग ऑफ फायरवर आहे, जिथे जगातील बहुतेक भूकंप होतात. या भूकंपामुळे रशिया आणि जपानमध्ये पसरलेल्या भीतीची अनेक कारणे आहेत. जपानचा इतिहास: जपानने यापूर्वीही मोठे भूकंप अनुभवले आहेत, जसे की 2011 मध्ये तोहोकू भूकंप (9.0 तीव्रता), ज्यामुळे त्सुनामी आली आणि फुकुशिमा अणुऊर्जा प्रकल्पात गळती झाली. त्या भूकंपात जवळजवळ 28,000 लोक मृत्युमुखी पडले आणि 360 अब्ज डॉलर्सचे नुकसान झाले. 8.8 तीव्रतेचा भूकंपही तितकाच धोकादायक असू शकतो, विशेषतः जर तो किनाऱ्याजवळ धडकला तर.कामचटका, रशिया: कामचटका हा ज्वालामुखी आणि भूकंपप्रवण प्रदेश आहे. येथील लोकसंख्या कमी असली तरी भूकंपाचा परिणाम जपान आणि इतर किनारी भागात पोहोचू शकतो. या भूकंपामुळे त्सुनामीचा इशारा देण्यात आला होता, ज्यामुळे दोन्ही देशांमध्ये भीती वाढली होती.
भूकंपाची ऊर्जा भूकंपीय लाटांच्या (पी आणि एस लाटा) स्वरूपात जमीन आणि पाण्यातून प्रसारित होते. ती शेकडो किलोमीटरपर्यंत नुकसान करू शकते परंतु बहुतेक ऊर्जा जमिनीखाली पसरते. अणुबॉम्बची ऊर्जा हवा, उष्णता आणि किरणोत्सर्गाच्या स्वरूपात वेगाने पसरते. मर्यादित त्रिज्येत (1-2 किमी) ते खूप तीव्र नुकसान करते.
भूकंप काही सेकंदांपासून ते काही मिनिटांपर्यंत असतात, परंतु त्यानंतर भूस्खलन, द्रवरूप (जमिनी द्रवासारखी वाहून जाणे) आणि त्सुनामी येतात. अणुबॉम्ब क्षणार्धात फुटतो, परंतु किरणोत्सर्गाचे परिणाम वर्षानुवर्षे टिकतात.