“जेव्हा नव्हती गंगा गोदा ।
तेव्हा होती चंद्रभागा ॥
जेव्हा नव्हते चराचर ।
तेव्हा होते पंढरपूर ॥’’
पंढरीचा राणा, राजा पंढरीचा, सकल महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत अठ्ठावीस युगे ज्या विटेवर विठोबा विसावला. त्या विठ्ठलाचे पांडुरंगाचे दर्शन घेऊन अंतरी समाधान घेऊन सुखा समाधानात आनंदाने अवघाची संसार सुखाचा करीन म्हणत प्रत्येक वारकरी भक्ती भावाने पंढरीत येतो. जशी माहेरवाशीन आपल्या माहेरी धावत येते. सासरच, संसाराचं दुःख विसरते माहेरी सर्वांशी आनंदाने एकरूप होते. माहेरच्या ममत्वाचा ठेवा भक्तिभावाची शिदोरी घेऊन तृप्त मनाने, आनंदाने संसारी रमते. तद्वत महाराष्ट्राच्या कानाकोपर्‍यातून येणार्‍या भाविकांना ओढ असते पंढीरीची. ऊन, वारा, पाऊस याची तमा न बाळगता हरीनामाच्या गजरात आनंदाने उड्या मारत, लहान थोर स्त्री, पुरुष संत सज्जनाच्या पावलांना एकच ध्यास असतो. नेत्रांना एकच आस असते, ती म्हणजे विठुरायाच्या दर्शनाची. संत समाजाची, संत सज्जनाच्या गाठीभेटीचे चरण दर्शन होवो अथवा न होवो परंतु सावळ्या विठुरायाच्या राऊळाचे किमान कळसाचे तरी दर्शन व्हावे हीच मनोमन कामना असते.
भूवैकुंठ पंढरी समतेचे माहेर आहे. यमत्वाचा आगार आहे. जगातील सर्वश्रेष्ठ स्थान महिमा, तिर्थक्षेत्र महिमा असलेले एक अलौकीक असे क्षेत्र आहे. संत महंतांच्या शिकवणीमुळे गुण्यागोविंदाने लाखोंच्या संख्येने येणारा भागवत संप्रदायातील वारकरी जात, पात, धर्म मंगल, अमंल भेदभाव विसरुन पंढरीच्या वाळवंटात पवित्र चंद्रभागेच्या निर्मळ पात्रात आपली जन्मोन्मीची पानके एका स्नाने दूर सारतो. असा पतित पावन असणारा श्रीहरी भक्तांंच्या व्यथा, वेदना, स्वतः सोसतो. पांडुरंग अर्थात श्री विठ्ठल गोरगरिबांचा देव संबोधला जातो. काही द्यावे लागत नाही. काही सोडावे लागत नाही. काही मांडावे लागत नाही. निर्मळ भावाचा भुकेला आहे, भक्तीचा भुकेला आहे. देवांचाही देव करतो भक्तांसाठी चाकरी, देवपण सोडून भक्तालाही धावणारा, नाम्याची खिर चाखणारा, जनाबाईच्या गोवर्‍या वेचू लागणारा, भक्तांसंगे धावणारा, दुर्बलांना बळ देणारा, लंगड्याची काठी होणारा सर्व जिवांची काळजी घेणारा असा हा परमात्मा जळी, स्थळी, काष्टी, पाशाणी, सर्वाठायी वसणारा असा पंढरीचा राणा सर्वाठायी आहे. सामान्य जणांचा आधार आहे. दीनांचा उद्धार कर्ता आहे. बालाजीला कांचनब्रम्ह म्हणतात. जगन्नाथ पुरीला अन्नब्रम्ह म्हणतात. परंतु, पंढरपूरला नामब्रम्ह म्हणतात. अखंड नाम महिमा, भजन, कीर्तन, प्रवचन या माध्यमातून बाराही महिने अखंड चोविसतास भक्तीने जपलेले नामस्मरण चालते. त्या परमात्माच, भगवंताच, श्री विठ्ठलाचा नाम घेण्याकरता कुठलाही महत्त प्रयास करावा लागत नाही. नाम घ्या श्रीहरीचे मुखाने हरिनाम बोला, पायी हळूहळू चाला. एकलाची चालवी लोक, सर्व विश्‍वात आषाढीचा सोहळा एकमेव आहे. लाखोजन येताना आपला भार आपलं साकडं विठुरायाला घालतात. तूच माय तूच बाप म्हणून प्रापंचिक जीवनाच गाठोडे घरी ठेऊन दुःख विसरून अध्यात्मिक सुख देत घेत येणारा भाविकजन भक्तीरसात चिंभ होऊन जातो.
नाम घेता उठाउठी।
होय संसाराशी तुटी ॥
ऐसा लाभ बांधा गाठी । विठ्ठलापाशी पडे मिठी ॥
नामा परते साधन नाही ।
जे तू करिशी आणिक काही ॥
हाकारोनी सांगे तुका ।
नाम घेता राहो नका ॥
संतश्रेष्ठ तुकारामांनी आपल्या साध्या सोप्या शब्दातून अभंगाद्वारे श्री विठ्ठलनाम महिमा सांगितला आहे.
संत तोची देव । देव तोची संत
संतमंडळींना महत्त्व देणारा संतांच्या भक्तांच्या भेटीला आसुसलेला असे सावळ्या परब्रम्हाचे विठुरायांचे दर्शन व्हावे. संतचरणाची पायधूळ आपल्या मस्तकी लागावी. म्हणून अहोरात्र ज्याचा धावा केला जातो. तो विठुराया संतसज्जनांच्या सुखाचे पंढरपूर हे माहेर आहे.