केरळातील जेम्स जोसेफ यांनी आपली मायक्रोसॉप्ट कंपनीतील मोठय़ा पगाराची नोकरी सोडून फणसाची विक्री सुरू केली आहे. जॅकफुट्र ३६५ या नावाने कच्च्या फणसाचे गरे ते ऑनलाईन विकत आहेत.
अ‍ॅमेझॉनवर १८० ग्रॅम गरे ३६० रुपयांना मिळत आहेत. आपण आहोत पुढे. अर्थात यासाठी जोसेफ यांनी आपल्या पूर्वजांची परंपरा आणि फणसाचे औषधी गुणधर्म समोर ठेवले होते. त्यांच्या नोकरीच्या निमित्ताने ते जगभर फिरत असल्यामुळे त्यांना फणसाचे महत्त्व अधोरेखित झाले होते. त्यांच्या व्यवसायाच्या मार्गामुळे वेगवेगळय़ा पंचातारांकित हॉटेलमधली शेफची त्यांची ओळख होती. त्यांच्या माध्यमातून सुरुवातीला हिरव्या फणसाचे वेगवेगळे प्रदार्थ तयार करून, त्याचबरोबर फणसांचे औषधी गुणधर्म ग्राहकांसमोर ठेवल्याने बाजारपेठ विकसित झाली.
फणसाच्या हजार औषधी गुणधर्माबरोबर हिरव्या फणसाची भाजी मधुमेहासाठी फायद्याची ठरत असल्याचे त्यांना जाणवते. त्या अनुषंगाने माहिती गोळा करताना त्यांना यातले अनेक संदर्भ मिळाले. आपल्या शेजारील श्रीलंका, मलेशिया, व्हिएतनाम या देशात फणस मोठय़ा प्रमाणात वाटप केला जातो.
सिलोन मेडिकल जर्नलमध्ये पहिल्यांदा फणसाच्या या मधुमेह नियंत्रणात ठेवण्याच्या गुणधर्माबद्दल आले सिडनी विद्यापीठाच्या ग्लायसेतिक इंडेक्स रिसर्च सव्‍‌र्हिसने मधुमेहींसाठी कच्चे गरे हे भात आणि चपातीला उत्तम पर्याय आहे, असे सांगितले. ३० गॅम कच्चे गरे, एक वाटी भात किंवा दोन चपात्याएवढी ताकद देते. आणि त्यातून मिळणारी साखर कमी आहे. म्हणूनच जेवणात हिरव्या ग-यांचा वाटप मधुमेह कमी, नाहीसा करण्यासाठी केला जात आहे. कच्च्या ग-यात १०.२ ग्रॅम तर पिकलेल्या ग-यात ५७.६ ग्रॅम साखर, म्हणजे कच्च्या ग-याच्या पाच पट साखर असते.
फणसात मोठय़ा प्रमाणात फॉस्फरस असतो, त्यामुळे रक्तदाब नियंत्रित राहतो. अ‍ॅण्टी ऑक्सिइड आणि प्लॅवोनाइडमुळे कॅन्सरपासून बचाव व्हायला मदत होते. फणसात बी, सी जीवनसत्त्वे, पोटॅशियम कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस, लोह व सल्फर ही मूलद्रव्ये व त्यांचे खनिजे आहेत. फणसातून चांगल्या प्रकारे कॅलरीज मिळतात. फणसाच्या पानात, सालातही औषधी गुणधर्म आहे. फणस तंतुमय असल्यामुळे पोट साफ होण्यासाठी चांगले म्हणून तर फणसाचे झाड दहा र्वष आयुष्य वाढवते, असे आपले आजोबा सांगायचे. असे असले तरी जवळपास ८० टक्के फणस वाया जातो. फणसाच्या व्यापारात कोकणचा वाटा नगण्य आहे.
आपण फक्त उपमा देण्यासाठीच त्याचा वापर करतो. आपल्या येथील मूळदेच्या उद्यान महाविद्यालयात फणसाच्या बियांपासून सुंदर कॉफी केली जाते. ‘जाफी’ या नावाने लोकप्रिय असलेले हे पेय तिथले विद्यार्थी मार्केटिंग करत आहेत. फणसापासून फळे मिळतात, चांगले लाकूड मिळते, पानांचा चारा म्हणून आणि औषधी उपाय तोही एक कल्पवृक्ष आहे. मात्र आपण कर्मदरिद्री आहोत, एवढे एक सर्वगुणसंपन्न पीक आपल्याकडे छान होते पण त्याचा व्यापारी फायदा आपण करत नाही. जोसेफप्रमाणे गरे फ्री करून नको पण उन्हाळय़ात सुकवून नंतर किमान सहा महिने आपल्याला वापरता येतात. आमचे मित्र श्री. संदीप राणे यांचेकडे दरवर्षी म्हाळवसात फणसाची भाजी आम्ही खातो.
पहिल्यांदा आपण याचे महत्त्व जाणून मोठय़ा प्रमाणात वापर करायला सुरुवात करायला हवी. हंगामात स्थानिक हॉटेलमध्ये ही भाजी मिळायला हवी. तिची प्रसिद्ध झाली तर मागणी वाढेलच आणि सुके मासे घालूनही छान भाजी होते. सुरुवात करायला हवी, कोकण कृषि विद्यापीठालाही २०१४ मध्ये फणसावरील परिसंवादानंतर यात संशोधनाला गती आलेली आहे. त्यांनी ६० जातीचे संकलन करून लागवड केली आहे. फणसाच्या लागवडीला खूप काही मदत आवश्यक नाही. गरज आहे ती जेम्स जोसेफप्रमाणे या पिकांतली संधी शोधण्याची..!